Γενικά
Ο όρος υποχονδρίαση αναφέρεται στην έντονη ενασχόληση του ατόμου σε θέματα σχετικά με την υγεία του. Συχνά, ταυτίζεται με τον «φόβο ή το άγχος υγείας». Συναντάται με την ίδια συχνότητα και στα δύο φύλα, μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, είναι έκδηλη σε διαφορετικούς πολιτισμούς, ενώ δεν υπάρχουν σαφείς πληροφορίες για τον επιπολασμό στο γενικό πληθυσμό.
Χαρακτηριστικά
Το άτομο με υποχονδρίαση ανησυχεί υπερβολικά στη σκέψη πως έχει ή πρόκειται να διαγνωσθεί με μία σοβαρή ασθένεια. Οποιοδήποτε σωματικό σύμπτωμα -ανεξαρτήτως πόσο μικρό ή ασήμαντο είναι- γίνεται αντιληπτό ως απειλή για την υγεία του. Πιο συγκεκριμένα, το άτομο φοβάται πως ασήμαντα σωματικά συμπτώματα αποτελούν πιθανές ενδείξεις μίας σοβαρής ασθένειας. Η διαρκής αυτό-εξέταση και αυτό-διάγνωση με πληροφορίες που συλλέγονται κυρίως από το διαδίκτυο ή βιβλία ιατρικής έρχονται συχνά να επιβεβαιώσουν την αρχική λανθασμένη αντίληψη του ατόμου ότι πάσχει από κάτι σοβαρό. Οι συχνές επισκέψεις σε γιατρούς και νοσοκομεία, καθώς και οι επαναλαμβανόμενες εξετάσεις, είναι ακόμα ένα χαρακτηριστικό της υποχονδρίασης. Παρόλο που ο σκοπός της επίσκεψης/εξέτασης είναι ο καθησυχασμός, οι διαστρεβλωμένες σκέψεις και παρερμηνείες ότι «κάτι έχω και δε μου το λένε ή δεν το βρήκαν ακόμα ή θα εμφανιστεί στο άμεσο μέλλον και ακόμα δε φαίνεται», δημιουργούν φόβο, δυσπιστία και άγχος. Επομένως, ο καθησυχασμός είναι μόνο προσωρινός και δίνει τη θέση του αυτόματα στην αναζήτηση νέων τρόπων εφησυχασμού. Στο άλλο άκρο, συναντάμε συμπεριφορές αποφυγής, δηλαδή υπάρχουν και κάποια άτομα που είναι τόσο φοβισμένα στην ιδέα και μόνο κάποιας ασθένειας, με αποτέλεσμα να αποφεύγουν εντελώς τους γιατρούς και τελικά, να αμελούν την υγεία τους.
Συνέπειες
Η υποχονδρίαση είναι ουσιαστικά μία γνωσιακή διαταραχή ή διαταραχή της αντίληψης με έντονα συναισθηματικά στοιχεία. Οι φυσιολογικές εμπειρίες και αισθήσεις μεταμορφώνονται σε ασθένειες απειλητικές για τη ζωή. Όταν η προσοχή εστιάζεται σε αυτές τις αισθήσεις, αυξάνεται η ανησυχία, η οποία με τη σειρά της διεγείρει περαιτέρω τις σωματικές αισθήσεις. Θα μπορούσαμε αλλιώς να περιγράψουμε αυτή την κατάσταση με ένα φαύλο κύκλο που οι φυσιολογικές αντιδράσεις του οργανισμού γίνονται αντιληπτές ως απειλή για την υγεία, μεταφράζονται σε συμπτώματα και προκαλούν φόβο, ο οποίος με τη σειρά του, γεννά πιο έντονο φόβο και ούτω καθεξής. Ένα άλλο σημείο που αξίζει να σταθούμε είναι τα δευτερογενή οφέλη που πιθανόν κάποιος αποκομίζει από αυτή την κατάσταση και τη συντηρεί. Παρόλο που πολλές φορές δεν είναι άμεσα αντιληπτό από το ίδιο το άτομο, ίσως για παράδειγμα, να απολαμβάνει μεγαλύτερη προσοχή ή να έχει λιγότερες ευθύνες ως «άρρωστος». Τέλος, η βασικότερη συνέπεια που έχει η υποχονδρίαση είναι στην καθημερινή λειτουργικότητα. Όταν για (τουλάχιστον 6) μήνες υποφέρει κανείς από τόσο έντονες ανησυχίες, αυτό επηρεάζει πολλές από τις συνήθεις ασχολίες κάποιου, ακόμα και στην εργασία του. Είναι πιθανό πέραν του άγχους που βιώνει το άτομο, να αισθάνεται τελείως αβοήθητο και ως εκ τούτου, να νιώθει θλίψη και απελπισία. Επίσης, μπορεί να έχει δυσκολίες στον ύπνο του, αλλά και να οδηγηθεί σταδιακά σε παραίτηση και κοινωνική απομόνωση.
Θεραπεία
Η στοχευμένη ψυχοθεραπεία βασίζεται στην προσπάθεια βοήθειας για την εύρεση καλύτερων και πιο λειτουργικών τρόπων μείωσης της ανησυχίας. Έχει φανεί ότι η Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Θεραπεία και η φαρμακευτική αγωγή (με SSRIs) είναι αποτελεσματικές θεραπευτικές επιλογές για την υποχονδρίαση. Κύριο στόχο της θεραπείας αποτελεί η αναγνώριση των παρερμηνειών των σωματικών αισθήσεων σχετικών με μία ασθένεια, αλλά και η παρεμπόδιση σε μη βοηθητικούς τρόπους διαβεβαιώσεων.
Θεοδώρα Ε. Τσόλη